เรื่องน่ารู้
เรื่องน่ารู้ เกี่ยวกับยุง ชนิดของยุง วงจรชีวิตของยุง และการนำโรคต่างๆ
เรื่องน่ารู้ เกี่ยวกับยุง ชนิดของยุง วงจรชีวิตของยุง และการนำโรคต่างๆ
ยุง เป็นแมลงที่พบได้ทั่วโลก และรู้จักกันเป็นอย่างดี จะพบมากในพื้นที่เขตร้อนและเขตอบอุ่น โดยปกติลูกน้ำมักจะกินจำพวกแบคทีเรีย ยีสต์ สาหร่าย โปรโตชัวร์ และพืชที่มีขนาดเล็ก จากหลักฐานที่ทางฟอสซิลสันนิษฐานได้ว่า ยุง มีมาตั้งแต่ยุคดึกดำบรรพ์ ประมาณ 40-50 ล้านปีมาแล้ว โดยที่ยุงตัวเมียมักจะกินน้ำหวานและเลือกเป็นอาหาร ส่วนยุงตัวผู้ มักจะกินน้ำหวานจากดอกไม้
นอกจากนี้แล้วยุงยังเป็นพาหะนำเชื้อโรค เช่น ไข้เลือดออก มาลาเรีย และอื่นๆ โดยยุงทั่วโลกมีอยู่ประมาณ 3,450 ชนิด และพบในประเทศไทยประมาณ 412 ชนิด ซึ่งจะขึ้นกับชนิดและสภาพแวดล้อมที่อาศัย แต่ที่คุ้นเคยกันดี คือ ยุงก้นปล่อง และ ยุงลาย ที่มักจะกัดคนก่อความรำคาญทั้งกลางวัน และกลางคืน มักจะได้ตลอดทั้งปี และพบได้ทุกพื้นที่ แต่จะพบมากในฤดูร้อน ฤดูฝน และจะลดลงในช่วงฤดูหนาวนั่นเอง
การเกิดของยุงจะแบ่งเป็น 4 ระยะ
ยุงลายจะมีการเปลี่ยนแปลงของรูปร่างที่สมบูรณ์ ครบทั้ง 4 ระยะ เหมือนกับผีเสื้อ และวนกลับไปวางไข่อีกครั้ง ใช้เวลาทั้งหมดอย่างน้อย 9 วัน ดังต่อไปนี้
- ช่วงเป็นไข่ ยุงจะวางไข่ในน้ำ
- ช่วงเป็นลูกน้ำตัวอ่อน จะกินสารอินทรีย์ แบคทีเรีย แพลงตอนในน้ำเป็นอาหาร
- ช่วงเป็นลูกน้ำตัวกลม หรือลูกโม่ง คือตัวอ่อนของยุงที่พร้อมจะเป็นยุงแล้ว จะไม่กินอาหาร
- ช่วงที่เป็นยุงตัวเต็มวัย (ตัวแมลง)

ลักษณะโดยทั่วไปของยุง
ยุง เป็นแมลงที่มีขนาดเล็ก มีขนาดลำตัวยาว 4-6 มิลลิเมตร บางชนิดมีขนาดเล็กมาก 2-3 มิลลิเมตร และบางชนิดอาจยาวมากกว่า 10 มิลลิเมตร ยุงจะมีส่วนหัว อก และที่สามารมองเห็นได้ชัด และแยกออกจากแมลงชนิดอื่นๆได้อย่างง่าย โดยสังเกตุได้จากรูปร่าง ที่มีปากคล้ายงวงที่ยื่นออกไปข้างหน้า มีปีกที่ใช้บิน 1 คู่ ยุงมีวงจรชีวิตแบบสมบูรณ์ ซึ่งประกอบด้วย ไข่ , ลูกน้ำ , ตัวโม่ง และยุงตัวแก่
ทำไมยุงกัดถึงมีตุ่มคัน เกิดจากอะไร ?
เราจะคลายข้อสงสัยให้กับท่านเอง โดยเมื่อยุงดูดเลือดเหยื่อ ยุงจะมีการปล่อยน้ำลายที่มีโปรตีนบางยางออกมาด้วย และน้ำลายของยุงอยู่ในรอยเจาะ ป็นตัวการทำให้ผิวหนังหลั่งสารฮิสตามีนออกมา จะกระตุ้นเส้นใยประสาทให้ส่งสัญญาณไปที่สมองแล้วทำให้เกิดอาการคัน และยังกระตุ้นการตอบสนองของภูมิคุ้มกันอีกด้วย จึงเป็นสาเหตุที่บริเวณที่โดนกัดเกิดอาการบวมแดง และคัน
โรคที่เกิดจากยุง เป็นพาหะนำโรคในประเทศไทย
- โรคมาลาเรีย แหล่งที่ใช้ในการแพร่เชื้อ จะอยู่ตามป่าและภูเขา ที่เป็นเขตอากาศชื้น โดยเฉพาะตามบริเวณแนวชายแดนที่มีเขตติดต่อกับประเทศเพื่อนบ้าน ไม่ว่าจะเป็น ประเทศพม่า กัมพูชาและอื่นๆ ซึ่งยุงเป็นสัตว์ที่มีเซลล์ขนาดเล็ก มีชื่อเรียกว่าพลาสโมเดี่ยม มีอยู่ 4 ชนิดด้วยกัน และมีอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตคือ พลาสโมเดี่ยม และฟาลซิฟารั่ม
- โรคไข้เลือดออก แหล่งแพร่เชื้อจะอยู่ตามเขตเมือง หรือชนบทที่มีอยู่ทั่วทุกจังหวัด ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะเป็นเด็ก มักจะอันตราย ผู้ป่วยมีอาการรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต เนื่องจากอาการช็อค มีเชื้อไวรัสที่ชื่อว่า เดงกี่ไวรัส
- โรคเท้าช้าง แหล่งแพร่เชื้อโรค จะอยู่ในท้องที่ชนบทเฉพาะทางภาคใต้และภาคตะวันตกของประเทศไทย เชื้อโรคเท้าช้างคือ พยาธิตัวกลมที่มีขนาดเล็ก รูปร่างคล้ายเส้นด้าย อาศัยอยู่ในกระแสโลหิตของผู้ป่วย โรคนี้ทำให้เกิดแขน เท้า ลูกอัณฑะบวมโต เกิดความพิการตามมาแต่โรคไม่รุนแรงถึงขั้นเสียชีวิต มีอาการบวมตามอวัยวะในส่วนต่างๆของร่างกาย จึงให้ชื่อโรคนี้ว่า โรคเท้าช้าง
- โรคไข้สมองอักเสบ แหล่งแพร่เชื้อโรคอยู่ในท้องที่ชนบทโดยเฉพาะทางภาคเหนือ บริเวณที่มีการเลี้ยงสุกร โดยโรคนี้ปกติแล้วจะติดต่อในสัตว์เท่านั้น และการที่โรคติดต่อมาถึงคนได้นั้น นับเป็นการบังเอิญที่คนไปถูกยุงที่มีเชื้อโรค กัด เชื้อโรคไข้สมองอักเสบคือไวรัสที่มีชื่อว่า แจแปนิส เอนเซบ ฟาไลติส ไวรัส ถึงแม้จำนวนผู้ป่วยโรคนี้มีไม่มาก แต่โรคนี้ทำให้เกิดอาการรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้โดยง่าย หรือพิการทางสมองตามมาได้

วิธีการควบคุมป้องกันตนเองจากยุงลาย และการกำจัดยุงที่ดีที่สุด
วิธีการป้องกันยุงที่ดีที่สุด เพื่อไม่ให้ยุงกัด โดยการทายากันยุง กางมุ้ง ห้องบุมุ้งลวด หรือสวมเสื้อผ้ามิดชิด ขณะเดียวกันนั้นยังมีวิธีในการกำจัดยุงทั้ง 4 ระยะ เพื่อควบคุมไม่ให้ยุงนั้นเกิดมาได้อีก ซึ่งเป็นสิ่งที่ค่อนข้างยาก แต่ถ้าร่วมมือกันทำลายยุงพร้อมๆกัน ก็จะเป็นวิธีที่ช่วยได้ ด้วยวิธีดังต่อไปนี้
- ทำลายแหล่งวางไข่ของยุง โดยบริเวณที่มีน้ำขัง คว่ำภาชนะ หรือโอ่งน้ำต้องปิดฝา ไม่ให้เป็นแหล่งเพาะลูกน้ำยุงลาย หรือยุงลงไปออกไข่ได้
- ทำลายลูกน้ำตัวอ่อน หากบริเวณที่มีแอ่งน้ำขนาดใหญ่ อาจจะต้องถมที่ดิน หรือวิธีระบายน้ำทิ้ง อาจจะต้องหาปลากัด ปลาหางนกยูง มาเลี้ยงกินตัวอ่อนในแอ่งน้ำ เป็นต้น
- กำจัดตัวยุง อาจจะต้องใช้วิธีการฉีด หรือพ่นควันยาฆ่ายุง เพื่อเป็นวิธีการไล่ยุงตามซอกของห้องมือที่มียุงได้อาศัยอยู่ และวิธีที่ดีอีก 1 วิธี คือ การตบยุงให้ตายนั่นเอง
สารพัดยุงลายหน้าฝน ต้องกำจัดเวลาใด
กำจัดยุง เมื่อยุงตัวเต็มวัยเพศเมียเริ่มบินได้ 2-3 ชั่วโมง ก็พร้อมที่จะผสมพันธุ์กับยุงเพศผู้ เสร็จแล้วจะออกหากินดูดเลือดคนเป็นอาหาร ตลอดวงจรของยุงที่เข้าไปเกี่ยวข้องกับคนนี้เอง ที่ยุงลายสามารถกลายเป็น ‘ยุงร้าย’ ได้ เนื่องจากยุงลายเพศเมียต้องการโปรตีนไปใช้ในการสร้างไข่ มันจึงกัดคนและจะออกหากินในเวลากลางวัน พบมากในตอนเช้ากับตอนบ่ายถึงเย็น หากยังไม่อิ่ม ยุงก็อาจบินออกมาในช่วงพลบค่ำได้ ขณะที่ยุงตัวเต็มวัยเพศเมียจะผสมพันธุ์เพียงครั้งเดียว แต่สามารถวางไข่ได้ตลอดชีวิต บริเวณผิวน้ำนิ่ง ถึงแม้น้ำจะแห้งไปแล้ว ไข่ของยุงก็จะติดอยู่กับพื้นผิว และทนอยู่ในสภาวะแห้งแล้งได้นาน 1 ปี
สรุป ยุงลายมีช่วงตัวเต็มวัยเมื่อบินไปกัดผู้ป่วยที่มีอาการของโรคไข้เลือดออก จากนั้นเชื้อจะทำการฟักตัวในยุง 8-10 วัน หากยุงตัวนั้นไปกัดใคร ก็จะทำให้ได้รับเชื้อและเป็นผู้ป่วยไข้เลือดออก แต่ถ้าหากยุงไปวางไข่ ก็จะมีโอกาสที่เชื้อไวรัสจะส่งต่อไปยังรุ่นลูกของยุงลายตั้งแต่เกิด จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องทำลายแหล่งเพาะเชื้อของยุง เพื่อควบคุมไม่ให้ยุงมาแพร่เชื้อได้อีก และขณะเดียวกันทุกท่านจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องดูแลตัวเอง เพื่อไม่ให้ยุงมากัด ควรสวมใส่เสื้อผ้าที่มิดชิดมากที่สุด